Ostatnio temat Kościoła stał się tutaj dość modny więc może i ja się przyłączę :) Tym bardziej że już od pewnego czasu myślę o pewnej idei, która coraz to bardziej wydaje mi się sensowna. Temat ten w sumie nawet poruszyłem w ostatnim swoim wpisie, tym o papieżu Aleksandrze VI. Więc tak naprawdę będę jedynie kontynuował. W tamtym wpisie przedstawiłem swój pogląd na rolę jaką pełniło papiestwo, którą według mnie była przede wszystkim polityka. Uznałem że cała ta ponura legenda, którą wykreowano wokół tego papieża była głównie efektem jego oporu by iść tą drogą. Jego zadaniem, w tamtym gorącym czasie włoskiego renesansu miała być walka z Medyceuszami. W końcu był Hiszpanem, powinien był zrozumieć swoją rolę. Aleksander najwyraźniej rozumiał ją  inaczej i przez to stracił poparcie tych, którzy mogli go medialnie wesprzeć, ochronić. Podpadł Habsburgom i gdy jego następca rozpoczął, jak się wydaje dość osobistą, vendettę przeciw Aleksandrowi, ten już nie interesował nikogo. I tym sposobem nie napotkawszy na żaden opór udało się wykreować te wszystkie kłamstwa. Kłamstwa, które co ciekawe i chyba znamienne wciąż mają swoich obrońców. Takich jak choćby Ludwik von Pastor pochodzący z Wiednia.

Tak to przedstawiłem, wydaje mi się że taka interpretacja najlepiej chyba wyjaśnia powstanie tej legendy. Ale oczywiście ciężko kreować taki obraz papiestwa na podstawie jednego przypadku i to dość szczególnego. Tak czy owak jednak ta historia dość mocno weszła mi do głowy. Zacząłem trochę myśleć o historii Kościoła. A w tym miejscu sieci jest to dość naturalne. Ot przykładowo zaintrygowała mnie też mocno opowieść o Władysławie Warneńczyku. Okoliczności jego tragicznej wyprawy przecież również były dość szczególne. Najpierw wielki sukces i pokój, który powinien był ucieszyć wszystkich. Turcy zostali przystopowani. Ale nagle, dosłownie chwilę po jego podpisaniu, gdzie papieski legat podobno wręcz naciskał by król przysięgał na wszelkie świętości że traktat zostanie dotrzymany, ten sam legat rozpoczyna kluczową kampanię na rzecz jego zerwania! Kościół bez dwóch zdań jest kluczowym, przynajmniej dla Władysława, czynnikiem który tylko jest w stanie wypchnąć króla do kolejnego starcia. Tylko Kościół może zdjąć z niego przysięgi. Tylko on zapewnia, czy gwarantuje polityczne i organizacyjne wsparcie wyprawy. Które to okazało się ostatecznie zasadniczo fikcją. Wszyscy ważni, kluczowi zawiedli! Nie ważne jest czy papież chciał dobrze, co właściwie zamierzał. Ważne jest że postawił cały swój autorytet w kluczowej rozgrywce politycznej. Może był tylko marionetką. Możliwe. Może zwykłym marzycielem. Nie wiem. Ważne jest że przysięgi zostały złamane, a typowo polityczna gra została rozegrana błędnie. I przegrana.

No więc. Jaka była rola Kościoła?

Jeszcze do niedawna myślałem o nim jako o typowej instytucji o formie piramidy. Władza jest bardzo silnie zcentralizowana, struktura trochę quasi wojskowa. Dla mnie oczywisty sposób na kłopoty. Wystarczy zinfiltrować górę albo wręcz mieć jakiś mniej lub bardziej jawny wpływ promowanie swoich i właściwie pozamiatane. Kościół wydawał mi się wytworem przestarzałych rozwiązań, które się nagromadziły przez wieki tworząc z niego bezwolnego kolosa.

Ale może było inaczej? Może Kościół Katolicki, zwyczajnie od samego początku został tak zaprojektowany?

Ok. Ani nie zamierzam ani nie jestem w stanie przestawić tutaj nie wiadomo jakiego wywodu na temat początków Kościoła. Ale wydaje mi się że warto tutaj wspomnieć o kilku rzeczach gdyż być może tworzą one ten logiczny ciąg, o którym się nadmiernie nie mówi albo może mówi przejaskrawiając różne fakty. Dzieki czemu chyba umykają ważne fundametalne sprawy. Zamierzam poruszyć tutaj kilka kwestii w nadziei że może ci co wiedzą lepiej naprostują to i owo i co nieco się wyklaruje. Podczas gdy ja przedstawię swój punkt widzenia na tamte wypadki.

A zatem jak to widzę?

Przede wszystkim z tego co kojarzę początek Kościoła Katolickiego jest związany z osobą Konstantyna Wielkiego. Który zorganizował Sobór Nicejski. Którego zadaniem było wypracowanie wspólnego stanowiska w fundamentalnych kwestiach doktrynalnych.

No i tutaj już pojawiają się zaraz podstawowe pytania. Pierwsze z nich: Kim był Konstantyn? Nawet nie wiemy czy był chrześcijaninem! Mógł wciąż pozostawać pod wpływem starej rzymskiej religii albo co podobno jest bardziej prawdopodobne, skłaniał się ku kultowi słońca. To rzecz naprawdę kluczowa, bo jaki może być Kościół, którego początki tworzy ktoś z poza chrześcijaństwa?

Dla mnie odpowiedź na pytanie kim był Konstantym jest jednak dość jasna. Był po prostu i przede wszystkim cesarzem. Cesarzem Rzymskim. Rzymianinem. Praktycznym i dobrze zorganizowanym.

Konstantyn, jak mówią źródła, które mogą być różnej wiarygodności ale trzeba się ich trzymać z braku innych, od dawna wspierał chrześcijaństwo. Tyle że ciężko stwierdzić jakie były jego pobudki. Działał on w czasach kiedy Rzym przeżywał trudne chwile a pretendenci do tronu pojawiali się co chwilę. Były to czasy szeregu augustów, którzy z kolei wyznaczali swoich cezarów. Naprawdę nawet nie zdawałem sobie sprawy jak wielki chaos wtedy panował. Chaos polityczny był, jak wszystko na to wskazuje, wynikiem jakiegoś klimatycznego czy podobnego załamania, który przechodził wtedy świat, Rzym w III w. Nie tylko zaczęły mieć miejsce naturalne problemy zaopatrzeniowe ale te stawały się natychmiast przyczyną ruchów ościennych narodów co sprawiało że trudności się potęgowały. Takie czasy w naturalny sposób wywołują wzrost religijności. I kult słońca i chrześcijaństwo mogły liczyć na zwiększone zainteresowanie. Chrześcijaństwo oczywiście od dawna było ważne a teraz poza napływem wiernych w oczywisty sposób stało się też ważne politycznie. I Konstantyn od początku swojego marszu po władzę starał się świadomie w ten właśnie sposób wyzyskiwać chrześcijan. Nie tylko kreował się na ich obrońcę ale oskarżał, czasem raczej bezpodstawnie, swoich przeciwników o antychrześcijańskie nastawienie. Jego przeciwnicy wywodzili się z obozu Dioklecjana, który fanem chrześcijaństwa nie był. Ale to nie znaczy że jego następcy je prześladowali. Nacisk Kostantyna na ten problem podkreśla więc że używał go jako oręż w walce politycznej. Konstantyn jako opiekun chrześcijan przeciw zwolennikom starej religii.

To znów jest istoną kwestią gdyż powraca pytanie: co stało na pierwszym miejscu? Polityka w wielkiej grze o władzę? Czy zwyczajna, prosta, naturalna wiara?

Nie da się tego rozstrzygnąć. Nie wiemy co siedziało w głowie Konstantyna. Ale wiemy że choć Konstatny wspierał i finansował chrześcijan to nie mógł sobie pozwolić na radykalne posunięcia. Po czasach chaosu stawiał na porządek. Rzym przecież zasadniczo zawsze był krajem tolerancji religijnej. Stawiano tam na synkretyzm starając się raczej dopasować, czy zinterpretować obcych bogów na rzymską modłę.

To się sprawdzało. I tą drogą dochodzimy do kolejnej kwestii: Czy nie naturalne było dla polityka rzymskiego obrać stare rzymskie rozwiązania? Cesarz był jednocześnie najwyższym kapłanem starej religii. Religia była politycznie podporządkowana systemowi władzy. Rzymska otwartość była jednocześnie pewną pułapką gdyż umiejętnie potrafiła rozmydlić czy roztopić całą pierwotną wyrazistość w sformalizowanym kulcie państwowym.

Tak wracamy do soboru nicejskiego. Cesarz wspiera chrześcijan ale przecież wychował się jako Rzymianin. Patrzy na na to całe nowe środowisko religijne i co widzi? Chaos... Mnóstwo wspólnot, mnóstwo sporów doktrynalnych i tak mało jednolitej organizacji. Zwołuje więc ten sobór ale z jaką intencją? Polityczną czy religijną?

Za wiele o przebiegu soboru nie wiemy ale wygląda na to że działano szybko. Nie pozostawiono wiele miejsca na długie dyskuje. Raczej wydaje się jasne że cesarz pragnął sprawnie ustalić jakś punkt wyjścia, coś na czym można było się oprzeć w budowie dalszej wspólnoty i organizacji. Obrady zostały zorganizowane i opłacone przez państwo, nie doszłoby do nich bez cesarskiego wsparcia. No i też ich wynik był raczej polityczny. Stawiano na kompromisowe rozwiązania. Ci, którzy twardo stali na swoich stanowiskach polegając na interpretacjach religijnych pozostali przy nich. Ale z z drugiej strony ci, którzy zaakceptawili rozwiązania nicejskie mogli liczyć na cesarskie wsparcie.

Dla mnie, patrząc na historię działań Konstantyna  jasne jest że Sobór Nicejski był przedsięwzięciem głównie politycznym. Odpowiedzią na polityczne potrzeby cesarstwa. Przede wszystkim został zorganizowany przez państwo. Przez polityka. Przez przedstawiciela pragmatycznego Rzymu. Konstatnyn:

 Gdy zaś niespodzianie posłyszałem o waszych nieporozumieniach, nie uważałem zgoła tego, co usłyszałem, za rzecz małej wagi, lecz pragnąc usilnie, ażebym i w tej sprawie znalazł lekarstwo współpracą swoją, zwołałem niezwłocznie wszystkich i cieszę się, spoglądając na wasze poważne zgromadzenie. Wówczas przecież tylko uważać będę, iż spełniło się życzenie moje, że wszyscy, duchem silnie złączeni, będą jednej pokój i pewność niosącej myśli (...) W ten sposób sprawicie rzecz miłą i mnie, waszemu współsłudze.

Taki był początek by nie przedłużać nadmiernie warto wspomnieć Teodozjusza Wielkiego:

Chcemy widzieć wszystkie ludy, które podlegają miłościwej władzy Naszej Łaskawości, żyjące w wierze, jaką przekazał Rzymianom Apostoł Piotr i którą głosi się tak jak niegdyś także dzisiaj, i którą wyznaje, jak każdy wie, papież Damazy i biskup Piotr z Aleksandrii (...). Nakazałem, żeby ten tylko, kto przestrzega tego prawa, mógł przybrać imię katolika, a wszyscy inni jako nierozumni i szaleni byli napiętnowani hańbą nauki heretyckiej. Winni oni spodziewać się przede wszystkim pomsty Bożej, a następnie naszej kary stosownie do decyzji, którą powzięliśmy z natchnienia niebieskiego.

Który wyraźnie działa według tej samej politycznej idei. To państwo, z jego głową, tak naprawdę stało za powstaniem zcentralizowanego ośrodka religijnego będąc siłą, dzięki której nałatwiej było likwidować wewnętrzne spory nieustępliwie dążąc do wykształcenia jednolitego systemu religijnego.

Z mojego punktu widzenia całość wygląda na logiczne i pragmatyczne działanie rzymskiej myśli politycznej. Owszem religia była nowa. Naprawdę odmienna. Ale przecież dlaczego nie umieścić jej w zformalizowanej strukturze? Czymś charakterystycznym dla starożytności? Czemu nie zbudować całej herarchii kapłańskiej? Tak jak to było wszędzie gdzie indziej? Czemu nie zastosować tego modelu, znanego od zawsze gdzie polityka i władza była ściśle związana z religią. A przedstawiciele jednej i drugiej stanowili szczyt społeczeństwa? Elitę, która zarządzała społeczeństwem. Które mogło tylko biernie przyjmować prawdy czy dogmaty kreowane na szczycie. Dzięki czemu ostatecznie państwo tworzyło sprawnie działający mechanizm.

Pierwotne chrześcijaństwo było zupełnie inne przecież. Owszem było chaosem. Ale czy nie twórczym chaosem? Może warto zacytować raz jeszcze wikipedię:

Zachował się przekaz Grzegorza z Nyssy o atmosferze, jaka panowała w Konstanynopolu wokół nicejskiego wyznania wiary. Według Grzegorza w mieście powszechnie dyskutowano kwestie filozoficzne i teologiczne – robili to np. handlowcy, finansiści, czy restauratorzy. Nawet ludzie należący do ówczesnych nizin społecznych pasjonowali się kontrowersją: Jeśli zapytasz o pieniądze, ten ci odpowie dysertacją o Zrodzonym i Niezrodzonym; jeśli się pytasz o cenę chleba, odpowiedzą ci: Ojciec jest większy od Syna; jeśli zauważysz, że kąpiel jest dobra, łaziebny ci zadeklaruje, że Syn jest z niebytu.

Tak podobno było...

Przekonałem?

Jeśli nie to może warto przypomnieć metodę jaką obrał Jezus. Czy nie warto porównać z Mahometem, Buddą, Zaratustrą, Manim i innymi? Czy nie widać tej pewnej subtelnej różnicy kiedy tamci wszyscy albo dobrze się urodzili albo ich metodą na sukces było znalezienie królewskiego protektoratu lub jego stworzenie? Czyli od zarania polityczne zespolenie? Podczas kiedy Jezus zrobił sobie na tyle dużo wrogów wśród kluczowych polityków że jego kariera proroka była tak krótka? A przecież miał swoje polityczne szanse. Tylko wolał je odrzucić. Pozostając do końca wśród motłochu. Kto wie, może miał pewną swoją ideę. Która wciąż, po tylu latach jest nie do pomyślenia. 

Warto jednak zauważyć że jeśli uznamy Kościół Katolicki za instytucję od zarania polityczną to wiele rzeczy staje się naraz dużo jaśniejsze. Skoro ktoś stworzył Kościół to może pewnie od Kościoła wymagać? By dopasował się do roli, która mu została wyznaczona. I wczasach renesensu i dzisiaj tym bardziej.

Władza to rzecz starożytna. Kto wie zresztą czy nie od samego cywilizacyjnego początku realnie spersonifikowana...

---

tagi: polityka  rzym  jezus  kościół katolicki  początek 

	smieciu
	24 lipca 2021 23:53

17     1394    3 zaloguj sie by polubić